พระราชพิธีเดือนอ้าย

พระราชพิธีเดือนอ้ายมีความหน้าสนใจอย่างมากมีรายละเอียดที่เกี่ยวพันกับภูมิปัญญาและความเชื่อมาแต่สมัยโบราณดังพระราชนิพนธ์ตอนที่แล้วและตอนต่อ ๆไป ดังนี้
หน้าที่ ๖๔ ถึงหน้าที่ ๖๖
     ส่วนการพระราชพิธีไล่เรือนั้นเปนพิธีข้างจะให้น้ำลดเร็ว ๆ คือ
ถึงเดือนเดือนอ้ายแล้วน้ำยังมากไม่ลด เมล็ดเข้าในรวงแก่หล่นร่วงลง
เสียในน้ำ ถึงโดยว่าจะค้างอยู่ก็เปนเข้าเมล็ดหักลเอียดไป เพราะ
เกี่ยวไม่ได้ด้วยน้ำมาก จึงต้องกระวนกระวายขวนขวายที่จะให้น้ำ
ลด การพิธีนี้คงจะต้องทำในเดือนอ้าย จะเลื่อนไปเดือนยี่ก็เปน
เวลาเกินต้องการไป ตามในกฎมณเฑียรบาลกล่าวไว้ว่า พระเจ้า
แผ่นดิน แลพระอรรคมเหสี พระเจ้าลูกเธอ หลานเธอ แลพระ
สนม แต่งอย่างเต็มยศโบราณลงเรือพระที่นั่ง เจ้าพระยามหาเสนา
ตีฆ้อง มีจดหมายไว้ว่า ครั้นถึงท้ายบ้านรุนเสด็จออกยืนทรงพัชนี
ครั้นถึงประตูไชยทรงส้าว ดูอยู่จะทำธุระเหลือเกินมาก แต่
การที่ทำอย่างนี้ คงจะเปนพระเจ้าแผ่นดินองค์ใดองค์หนึ่ง ซึ่ง
มีพระอัธยาไศรและพระอาการที่ประพฤติว่องไวเช่นนั้นเปนปรกติ
พระองค์ เหมือนอย่างแผ่นดินพระเพทราชาที่ทรงถือพัชนีฝักมะขาม
เสมอ ๆ เสด็จออกในการชักพระบรมศพทรงโบกพัชนีสามครั้ง
ให้ทิ้งทาน ก็คงจะไม่เปนตำแหน่งสำหรับพระเจ้าแผ่นดินที่จะต้อง
ทางโบกพัชนีเช่นนั้นทั่วทุกพระองค์ เปนแต่เฉภาะพระอัธยาไศรย
ของพระเจ้าแผ่นดินองค์นั้นเปนเช่นนั้น ซึ่งจะเอามาเรียบเรียงหนัง
สือในครั้งอื่นคราวอื่น ว่าทรงโบกพัชนีฝักมะขามเช่นนั้นก็เปนการ
ไม่จริง แลเปนการไม่ควรด้วย เหมือนทรงส้าวนี้ก็คงจะเปนเฉภาะ
พระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใดพระองค์หนึ่งได้เคยทรงทำเช่นนั้นแล้วจด
หมายไว้ เหมือนอย่างพระเพทราชาโบกพัชนีฝักมะขาม ที่จะ
ว่าถ้าตั้งพระราชพิธีไล่เรือแล้วจะต้องทรงส้าวอี๋ ทรงส้าวอี๋ไปเสมอ
นั้นไม่ได้ แลพิธีไล่เรือนี้ก็เห็นได้ชัดว่าไม่เปนพิธีที่ทำเสมอ ใช่ว่า
แต่ไม่เสมอทุกปี ไม่เสมอทุกแผ่นดินด้วย เพราะฉนั้นจึงควรสันนิ
ฐานว่า ซึ่งอ้างว่าพระเจ้าแผ่นดินทรงเช่นนั้นเปนการเฉภาะพระองค์
ต้องเข้าใจว่าไม่เปนพิธีทำทุกปี ทำแต่ปีใดจะต้องการที่จะให้น้ำลด
    พิธีนี้ได้ทำที่กรุงเทพ ฯ ครั้งหนึ่งเมื่อปีเถาะ ตรีศก ๑๑๙๓ เปน
การที่รู่แน่ชัดว่าได้ทำ แต่เมื่อปีมเสงสัปตศก ๑๑๔๗  แผ่นดินพระ
บาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์ จะได้ทำฤาไม่ได้ทำไม่มี
ผู้ใดเล่าให้ฟัง สังเกตได้แต่ในคำประกาศเทวดาซึ่งมีอยู่เปนสำนวน
ครั้งแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า แต่ฉบับนั้นคงจะเปน
เขียนคัดลอกใหม่เมื่อปีเถาะตรีศก พอจะสังเกตสำนวนแลลาย
มือในสองรัชกาลได้ จึงควรเข้าใจว่าการพิธีนี้คงจะทำในปีมเสง
สัปตศก แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์ครั้ง
หนึ่ง ในปีเถาะตรีศกแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
ครั้งหนึ่ง แต่ไม่ได้เรียกว่าพิธีไล่เรือ เรียกว่าพิธีไล่น้ำ ครั้นมาถึง
แผ่นดินปัตยุปันนี้ปีมแมตรีศก ๑๒๓๓ น้ำมากเกือบจะเท่ากับที่น้ำ
มากมาแต่ก่อนก็ไม่ได้ทำ เปนอันเลิกสูญกัน

   ในพระราชนิพนธ์ตอนนี้จะทรงชี้แจงรายละเอียดและการจัดให้มีพระราชพิธีนี้ ในเวลาใด และในรัชการใดและเพื่อการใดทำให้ท่านผู้อ่านได้ทราบอย่างชัดเจน ในครั้งต่อไปทรงแจงถึงพระราชพิธีอย่างละเอียดเชิญติดตามต่อไปครับ.