MUSEUM BENJAPON: พระประวัติ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี

MUSEUM BENJAPON: พระประวัติ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี: "พระราชโทรเลข และพระราชหัตถเลขา รัชชกาลที่ ๕ ที่โปรดเกล้า ฯ ถึงพระราชชายา ฯ เมื่อเสด็จเชียงใหม่ พ.ศ.๒๔๕๑ (ร.ศ.๑๒๗-๑๒๘) ทำให้ได้ทราบถึงความรัก..."

พระประวัติ พระราชชายา เจ้าดารารัศมี

พระราชโทรเลข และพระราชหัตถเลขา รัชชกาลที่ ๕ ที่โปรดเกล้า ฯ ถึงพระราชชายา ฯ เมื่อเสด็จเชียงใหม่ พ.ศ.๒๔๕๑ (ร.ศ.๑๒๗-๑๒๘) ทำให้ได้ทราบถึงความรักความผูกพันธ์ในพระพุทธเจ้าหลวงและพระราชชายา เจ้าดารารัศมี เป็นอย่างมาก และในพระราชหัตถเลขา ฉบับก่อนทรงมีพระราชหัตถเลขาถึงเรื่องเรือน ที่สร้าง ขึ้นใหม่พระราชทานพระราชชายา ฯ นั้นอยู่ในพระราชวังดุสิต ซึ่งเรียกว่าตำหนักฝรั่งกังไส เป็นอาคารก่ออิฐถือปูนหลังคาปั้นหยา สร้างขึ้นในปีพุทธศักราช ๒๔๕๑ ระหว่างที่ พระราชชายา ฯ เสด็จนครเชียงใหม่ครั้งแรก และแล้วเสร็จในปีถัดมา ซึ่งอยู่ทางด้านทิศเหนือของพระที่นั่งวิมานเมฆ ซึ่งเป็นบริเวณที่มีสวนอยู่โดยรอบ ตามที่พระราชชายา ฯ ทรงโปรด การที่ทรงสร้างตำหนักใหม่ขึ้นในพระราชวังดุสิต ก็เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเสด็จมาประทับที่พระที่นั่งวิมานเมฆ และพระที่นังอัมพรสถาน  นอกพระบรมมหาราชวัง ซึ่งในปีเดียวกันนี้เองในเดือนพฤศจิกายน ทรงวางพระศิลาฤกษ์ พระที่นั่งอนันตสมาคม เป็นที่ออกมหาสมาคม ตั้งอยู่ด้านทิศตะวันออกของพระที่นั่งอัมพรสถาน ครับผมเล่าไปเสียยืดยาวเข้าเรื่องเสียทีครับ ต่อไปนี้เป็นพระราชหัตถเลขาอีกฉบับหนึ่ง ซึ่งจะอยู่หน้าที่ ๒๙ ถึง ๓๑ ของหนังสือพระประวัติ พระราชชายา ฯ ดังนี้ครับ
หน้าที่ ๒๙ ถึงหน้าที่ ๓๑
                               (สำเนาพระราชหัตถเลขา)
                                วันที่ ๑๕ กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทรศก ๑๒๗
ดารา
   ได้รับหนังสือลงวันที่ ๑๓ ฉะบับหนึ่ง วันนี้กรมดำรง ฯ นำมาส่ง
อีกฉะบับหนึ่ง กับแกงปลาเทโพด้วย ได้ทราบตามหนังสือและทราบ
จากกรมดำรง ฯ ตลอด มีความสงสารเจ้าเป็นอันมาก ตั้งแต่ไป
แล้วยังไม่เคยลืมนึกถึงสักเวลาหนึ่งเลย
   เรือปิกนิคมันเห็นจะโตและอาละวาดจึงไม่ใคร่ขึ้นไปถึง เรือ
สุวรรณวิจิกเคยไปกำแพงเพ็ชร์คราวหนึ่งแล้ว ร้อนเต็มทีไม่สบาย
กลางวันเก๋งเหมือนอั้งโล่ด้านหนึ่ง จนต้องลงเรือเล็กไปเสียจนเย็นจึง
ขึ้นนอนเรือลำนั้นได้ กรมดำรง ฯ ว่าเจ้าอินท ฯ จะเปลี่ยนเรือของ
แกให้ แกจะไปเรือปิกนิคเห็นจะดี
   ทราบว่าปากน้ำโพโทรมลงกว่าเมื่อไปเห็นปีกลายนี้ ได้ทักแล้ว
ว่าจะโทรม แต่ยังมีคนแก้อยู่ บัดนี้ กรมดำรง ฯ รับว่าถูกเสียแล้ว
เพราะรถไฟมันฆ่าเสียเท่านั้น
    เรื่องเรือนที่บอกไม่ได้ ไปดูเอง หลับตาเชื่อแผนที่พระยาวร-
พงศ์ แกผิดทั้งนั้น รุ่งขึ้นไปดูเองจึงต้องแก้ไขใหม่ เรือนที่จะรวม
นั้น คือ สวนนางวาดข้างหนึ่ง จะไปทำครัวและอะไร ๆ ให้ ที่เก๋ง
พร้อม พิสมัยสวนหนึ่งจะย้ายไปอยู่เรือนนางเหม ฤานางจัน
เพราะสองคนนั้นจะได้เรือนใหม่ที่ตำหนักกรมหลวงวรเสรษฐ์ ฯ และ
เรือนอรทัย เรือนนั้นกำลังลงมือเขียนอย่างคะเนจะเป็น ๙ ห้อง แต่
จะมีมุขฤาเฉลียงโถงอะไรให้สบายกว่าเก่า เขารับว่าจะทำให้ทัน แต่
อย่างไรจวนกลับก็คงต้องเร่ง ได้เห็นต้นลำดวนของรักแล้วงามดี
ไม่ต้องทำอะไรเลย เพราะไม่ถูกเรือน ดินต่ำมากจริง ๆ จะต้องถม
นึกเห็นว่าถ้าเขียนหนังสือถึงพระยาสุรสีห์ ฯ ฉะบับหนึ่งจะดี จึงได้
เขียนส่งมาในซองนี้ ต่อพบพระยาสุรสีห์ ฯ จึงส่ง
       กับเห็นว่าตำราเจ้านายไปเมืองอื่นเขาเคยขอตราให้คนที่ได้รับ
อุปการ แต่ในเมืองเราเองไม่เคยมี แต่ครั้งนี้เจ้าเป็นเมียผิดกับคนอื่น
จะถึงให้บัตร์ตรามันเกินไป จึงจัดของเป็นส่วนพระราชทาน
มอบขึ้นมา ไม่ใช่จะให้แจกใคร ๆ ที่มารับรองทั่วไป จะเป็นการ
ฟั่นเฝือไปไม่เก่ง ไว้ให้ใครที่ทำความดีไว้เป็นพิเศษกว่าปกติ
เลือกของให้ตามควรแก่ฐานานุรูป โดยอ้างว่าเป็นของพระราชทาน
ขึ้นมาสำหรับให้แก่ผู้ที่ได้อุปาร ขอให้เขาถือว่าเป็นของพระราชทาน
เพราะมีอักษรพระนามเป็นสำคัญ ถ้าแล้วจึงถวายบัญชีผู้อุปการที่ได้รับ
ของไปนั้น ชาวเหนือที่ควรจะให้ก็ให้ได้ ไม่ใช่ตั้งใจสำหรับให้แก่ชาว
ใต้ จะได้เป็นเกียรติยศแก่เจ้าตัว ได้สอดบัญชีของมาในซองนี้ด้วย
     กรมนราธิป ฯ ส่งบทละคอนพระลอตอนปลายมาให้ดู ยังมีผิด
ที่บอกไปให้แก้อยู่บ้าง แต่เห็นว่าเจ้ามาวังเวงไม่มีอะไรทำ จึงเก็บ
ทั้งท่อนต้นและท่อนกลางเติมมาอีก ๒ เล่ม รวมเป็น ๓ เล่ม จะได้
อ่านเล่นพอเพลิน ๆ
     ปีใหม่นี้ วันที่ ๑๑ มีนาคม กรมนรา ฯ จะเล่นพระลอตอนต้น
ให้ดูคืนหนึ่งแต่บอกจะกินเวลา ๙ ชั่วโมง เล่นสองทุ่ม ตีสิบเอ็ด
เลิก ถ้ารับสั่งให้ตัดถึงจะตัดลงมาเลิก ๘ ทุ่ม
     วันที่ ๑ เมษายน จะเล่นพงษาวดารตอนพระยาจักรีโรงฆ้องไป
ตีกัมภูชา แกว่าจะเล่นให้ตรงกันข้ามกับตอนพระยารามเดโช
ตอนนั้นร้องไห้มากันแล้ว ตอนนี้ให้หัวเราะยังรุ่งอีก คิดถึงเจ้าล่วง
หน้าเสียแต่ยังไม่ได้เห็นแล้ว แต่แกยังจะมีเก่งอีก เดี๋ยวนี้กำลังลงมือ
ซ้อมโขน จะเล่นตอนล้างพิธีน้ำทิพย์ เป็นพากย์รับพิณพาทย์
ไม่ใช่ละคร เรื่องนี้เห็นจะรอไว้เล่นต่อเจ้ากลับได้ เพราะแกยังต้อง
ทำไมตรีกับแม่เขียนให้สอนนาวช้อยเป็นทศกรรฐ์ เพราะแม่เขียน
จำท่าลิ้นจี่ทศกรรฐ์ ของทูลกระหม่อมได้ ดีกว่าขุนระบำมาก ตึงตัง
ทำนองเดียวกัน แต่ลิ้นจี่ท่าทางเป็นผู้ดีกว่า ขุนระบำก็ต่อจากยาย
ลำใยน้องลิ้นจี่นั่นเอง แต่ยายลำใยแกเป็นนางไม่ใคร่เอาใจใส่มาก
    ทราบว่าจะได้ออกเรือวันที่ ๑๘ จึงขออำนวยพรอีกครั้งหนึ่ง ให้
ไปเป็นสุขสบายดี อย่าเจ็บไข้จนกลับมา จะมีความระลึกถึงเจ้า
อยู่เสมอเป็นนิจ.

                     (พระบรมนามาภิธัย) จุฬาลงกรณ์ ป.ร.
พระราชหัตถเลขาฉบับนี้ค่อยข้างยาวแต่ได้ทราบถึงเรื่องอาหารที่ทรงเสวย เรื่องที่สร้างตำหนัก และเรื่องของละครที่ทรงโปรด และความสนพระทัยในเรื่องต่าง ๆ หลายเรื่อง ซึ่งหากอ่านพิจารณาโดยถ้วยถี่จะได้ความรู้อย่างมาก และผมจะนำ พระราชหัตถเลขา ฯ นำมาเสนออีกในตอนต่อไป ราตรีสวัสครับ.