พระราชพิธีเดือนอ้าย

 วันนี้ผมอัญเชิญพระราชนิพนธ์พระราชพิธีเดือนอ้ายมาต่อน่ะครับ
หน้าที่ ๖๗ ถึงหน้าที่ ๖๙

   แต่การพิธีที่ขึ้นไปทกอย่างไรต่อไป ก็ไม่ได้ตำราชัดเจน
เปนแต่ได้ทราบตามคำบอกเล่าว่ามีกระบวนแห่คล้ายเสด็จพระราช
ดำเนินพระกฐิน เชิญพระพุทธปฎิมากรลงเรือพระที่นั่งมาน่า แล้ว
มีเรือศรีโขมดยาสำหรับพระสงฆ์ตามมาภายหลัง เรือลำหนึ่งมี
พระราชาคณะรูป ๑ มีถานานั่งสองข้าง กลางตั้งเครื่อนมัสการ
แต่เวลาที่มาตามทางนั้นพระสงฆ์จะสวดคาถาอันใดก็ไม่ได้ความ
ได้ทูลถามพระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ก็ไม่
ทรงทราบ ด้วยเวลานั้นยังมิได้ทรงเกี่ยวข้องในการพระราชพิธี
การทั้งปวงนั้ตกอยู่วัดพระเชตุพนทั้งสิ้น จะหาเค้ามูลอันใดที่ควร
จะใช้ในการพระราชพิธีนี้ก็ไม่เห็นมี บางทีจะเปนคาถาเก็บเล็ก
ประสมน้อย ทำขึ้นใหม่คล้ายคาถาสวดหล่อพระไชย ซึ่งกรม
สมเด็จพระปรมานุชิตทรงแจกให้สวดในรัชการที่ ๔ เปนถาคาที่มี
คำไชยะไชยะบ่อย ๆ เห็นว่าจะยกมาจากมหาไชย คาถาไล่น้ำนี้
ถ้าจะมีวิเศษ ก็คงจะเปนของทำใหม่คล้ายเช่นนั้น
    การซึ่งมีกระบวนเสด็จพระราชดำเนิน อย่างพิธีไล่เรือครั้ง
กรุงเก่านั้น ในปีเถาะตรีศกนี้ทราบว่ากรมพระราชวังบวรมหาศักดิ
พลเสพ เสด็จขึ้นไปแทนพระองค์ มีการะบวนเรือกันเรือตาม
เหมือนอย่างกระบวนกฐิน ไปตั้งกระบวนมาแต่เมืองนนทบุรี ลง
ไปจนถึงปากน้ำเหมือนกัน แต่เชื่อได้แน่ว่าไม่ทรงส้าวเปนแน่ การ
พระราชพิธีไล่เรือฤาไล่น้ำเก็บความได้เพียงเท่านี้
   ส่วนพิธีเดือนยี่ที่มีมาในกฎมณเฑียรบาล ซึ่งว่ายกขึ้นมา
เดือนอ้าย คือพิธีบุษยาภิเศกอย่างหนึ่ง พิธีเฉวียนพระโคกินเลี้ยง
อย่างหนึ่ง ทั้ง ๒ นี้พิธีก็ไม่ได้ทำที่กรุงเทพ ฯ เลย พิธีบุษยาภิเศก
นั้นถ้าจะเทียบชื่อกับพิธีกะติเกยาก็เปนชื่อพิธีสำหรับเดือนยี่ แต่ครั้ง
กรุงเก่าจะยกมาทำเดือนอ้ายฤาไม่ยกมาก็ยังว่าแน่ไม่ได้ ด้วย
พิธีกะติเกยาที่เปนชื่อพิธีเดือนสิบสองยังยกไปเดือนอ้ายได้ แต่
ถ้าพิธีนั้นยังคงอยู่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คงจะโปรด
ให้ทำเดือนยี่เปนแน่ ได้พบในจดหมายคำให้การขุนหลวงหาวัด
ว่าไว้ในเดือนยี่ เพราะฉนั้นจึงจะต้องยกพิธีบุษยาภิเศกไปว่าในเดือน
ยี่ แต่เฉวียนพระโคกินเลี้ยงนั้น คงจะยกมาทำในเดือนอ้ายแน่ การ
พระราชพิธีเฉวียนพระโคกินเลี้ยงนั้น มีในกฎมณเฑียรบาลว่านำ
พระโคอุศุภราชซึ่งแต่งตัวเขาบุทองประดับเนาวรัตน์ มีเครื่องประ
ดับกีบตาบหูสายสพายใช้ไหม ขึ้นยืนบนแท่นสูง ๒ ศอก มีเงินทอง
แก้วแหวนแลแพรพรรณต่าง ๆ กองอยู่ใต้ท้อง ตั้งพานทองรอง
หญ้า คนโททอง พระโคนั้นแปรหน้าไปทางทิศอุดร ตั้งกุณฑ์
คือกองเพลิงพิธี ตามหน้าพระโค มีบายศรีสมโภช พระราชครู
ประจำที่สี่มุม ทำพิธีบูชากุณฑ์ตลอดคืนยันรุ่ง พระราชกุมารป้อน
หญ้า ครั้นเวลารุ่งเช้ามีกระบวนแห่เสด็จพระเจ้าแผ่นดินทรงถือ
ดอกบัวทอง พระอรรคมเหษีทรงถือดอกบัวเงิน แห่ประทักษิณ
พระโคอุศุภราชเก้ารอบแล้วมีสมโภชเลี้ยงลูกขุน พระราชพิธีนี้
ทำในพระราชวัง แต่เห็นจะเลิกมาเสียช้านานทีเดียว จนใน
คำให้การขุนหลวงหาวัดก็ไม่มีปรากฎ พิธีเฉวียนพระโคนี้ เปนพิธี
ใบโตเต็มที จึงไม่ตั้งอยู่ได้ช้านาน ซึ่งเห็นมาว่านี้เพราะในเดือน
อ้ายไม่มีพิธีอันใด มีแต่การพระราชกุศลประจำปี ฯ

        ในพระราชนิพนธ์ด้านบนนี้เป็นพระราชพิธีเดิมซึ่งไม่ได้ทำต่อมาถึงรัชการของพระองค์และไม่มีสืบมาจนทุกวันนี้ครับ.